بررسی عناصر و مولفه های ایثار و شهادت در ادبیات داستانی کودک و نوجوان

بررسی عناصر و مولفه های ایثار و شهادت در ادبیات داستانی کودک و نوجوان به وسیله ی سیدمحسن مرتضوی تاریخ همواره بستر حوادث و رویدادهای متعدد و زاییده ی عوارض و تبعاتی است که قطعاً گریبان بشر را می-گیرد. یکی از بارزترین مصادیق آن « جنگ » می باشد. ادبیات دفاع مقدس هشت ساله ایران سرشار از آموزه-های فرهنگی و ارزش های زیبنده ای است به گونه ای که بررسی خاطرات، زندگینامه ی شهدا و ایثارگران و چشم انداز عناصر متأثر در سرنوشت و اقتضائات جنگ تحول ادبیاتی جنگ را رقم می زند. سهم ادبیات داستانی کودک در این راهوار بسیار محرز و تعیین کننده می باشد. در این مجال سعی شده است تا ضمن مرتفع شدن این دغدغه، تعمیمی شایسته بر اصول بنیادین ادبیات کودک در جنگ هشت ساله صورت پذیرد. در این مطالعه با استفاده از تحقیق کیفی پنجاه و هفت داستان از کتاب های داستانی کودک و نوجوان مورد تحلیل محتوای قیاسی قرار گرفت، و با رویکرد غیر پیدایشی، به بررسی تعداد سی و شش مولفه ی ایثار و شهادت در این کتاب ها پرداخته شده است.این مولفه ها عبارتند بودند از: ایمان به خدا، توکل به خدا، محاسبه ی نفس، ترجیح منافع نظام بر منافع شخصی، خدمت گزاری، مردم داری، استقامت در راه رسیدن به هدف، ذلت گریزی، نترسیدن از مرگ، ساده زیستی، انصاف، خطرپذیری، انتقادپذیری، عدم دنیاپرستی، قانع بودن، وطن پرستی، رعایت نظم در امور، اعتماد به نفس بالا، انجام وظیفه و مسئولیت، احسان و نیکوکاری، پرکاری و کم حرفی. پژوهش گر برای جمع آوری داده ها، از روش اسنادی و به منظور تحلیل داده ها، از روش تحلیل محتوای قیاسی مایرینگ استفاده کرده است. نمونه از نوع هدفمند بوده که کتاب های داستانی سال های 1380 تا 1390 در دو گروه سنی "ب" و "ج" را شامل می شود. نتایج نشان داد که در هر دو گروه، رویکرد غالب در طرح مقوله ی ایثار و شهادت، مولفه ی "ترجیح منافع نظام بر منافع شخصی (ایثار)" است و پس از آن، بیشتر به"استقامت در راه رسیدن به هدف" پرداخته شده است و کمترین مولفه ی مورد توجه "انصاف" بوده است. همچنین در مجموع میزان فراوانی مولفه های ایثار و شهادت در کتاب های داستانی گروه سنی "ج" بیشتر از کتاب های داستانی گروه سنی "ب" دیده می شود.